«Σε ένα παλιό εργοστάσιο στην Τουλούζη βρίσκεται το διοικητήριο της CNT στην εξορία. Μετά από δυο φθαρμένες σκάλες, φτάνεις στην «Πανηπειρωτική γραμματεία». Δίπλα, σ' ένα μικρό βιβλιοπωλείο, όπου βρίσκεις σπάνιες μπροσούρες της δεκαετίας του '30 και του '40 και περίεργα ηθικοπλαστικά μυθιστορήματα της Biblioteca Ideal, έχει φτιάξει το γραφείο της η Φεντερίκα Μοντσενύ όπου και «λιμάρει» ακούραστη, όπως πριν, τους λόγους και τα άρθρα της(…)Ο ισπανικός αναρχισμός, για τον οποίο αυτοί οι άντρες και οι γυναίκες αγωνίστηκαν σε όλη τους τη ζωή, δεν υπήρξε ποτέ μια σέχτα στο περιθώριο της κοινωνίας, μια μόδα της διανόησης, ένα αστικό παιχνίδι με τη φωτιά. Ήταν ένα προλεταριακό μαζικό κίνημα(…)Αυτοί οι επαναστάτες από μια άλλη εποχή έχουν γεράσει αλλά δεν φαίνονται κουρασμένοι. Δεν ξέρουν τι είναι επιπολαιότητα. Η ηθική τους είναι βουβή, αλλά δεν αφήνει καμιά αμφιβολία. Δεν καταλαβαίνουν πια τον κόσμο. Η βία τους είναι γνωστή, την ευχαρίστηση στη βία τη βλέπουν με υποψία. Είναι μόνοι και καχύποπτοι. Μόλις όμως περάσεις το κατώφλι που μας χωρίζει απ' αυτούς, το κατώφλι της εξορίας, ανοίγει αμέσως ένας κόσμος έτοιμος για βοήθεια, φιλοξενία και αλληλεγγύη. Όποιος τους γνωρίζει, θαυμάζει πόσο διαυγείς, πόσο λίγο πικραμένοι είναι. Πολύ λιγότερο από τους νεαρούς επισκέπτες τους. Δεν είναι μελαγχολικοί. Η ευγένειά τους είναι προλεταριακή. Η αξιοπρέπειά τους, ανθρώπων που δεν παραδόθηκαν ποτέ. Δεν χρωστούν ευγνωμοσύνη σε κανένα. Κανένας δεν τους προώθησε. Δεν πήραν τίποτε, δεν ξεκοκάλισαν υποτροφίες. Η καλοπέραση δεν τους ενδιαφέρει. Δεν αγοράζονται. Η συνείδηση τους είναι εντάξει. Δεν είναι τίποτα τσακισμένοι τύποι. Η φυσική τους κατάσταση είναι άριστη. Δεν έχουν τρελαθεί, δεν είναι νευρωτικοί, δεν χρειάζονται ναρκωτικά. Δεν μοιρολογούν. Δεν μετανιώνουν. Οι ήττες τους δεν τους απογοήτευσαν. Ξέρουν ότι έκαναν λάθη, αλλά δεν παίρνουν τίποτε πίσω. Οι παλιοί άντρες της επανάστασης είναι δυνατότεροι από όλα όσα ήρθαν μετά απ' αυτούς».
Απόσπασμα από το βιβλίο «Το σύντομο καλοκαίρι της Αναρχίας»
Η Federica Montseny Mane είναι μια από τις εμβληματικότερες προσωπικότητες του αναρχικού κινήματος του εικοστού αιώνα. Γεννημένη στις 12 Φεβρουαρίου 1905 στη Μαδρίτη και μεγαλωμένη σε μια οικογένεια γνωστών αναρχικών, έμελλε τα επόμενα χρόνια να ασκήσει σημαντική επιρροή στο ισπανικό προλεταριάτο και να παίξει καθοριστικό ρόλο στην πορεία του αναρχικού κινήματος τόσο κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης το 1936 (κατά τη διάρκεια της οποίας διετέλεσε Υπουργός Υγείας μέσα από τις γραμμές της CNT) όσο και κατά τα χρόνια της εξορίας, κατά τα οποία η ίδια ήταν από τα επιφανέστερα στελέχη της εξόριστης CNT.
Οι γονείς της Federica Montseny, Federico Urales και Soledad Gustavo, ήταν γνωστοί αναρχικοί προπαγανδιστές, δάσκαλοι και συγγραφείς με σημαντική δράση. Ήδη από το 1898 συμμετείχαν στην έκδοση της αναρχικής επιθεώρησης «La Revista Blanca», που αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα αναρχικά έντυπα της εποχής. Την περίοδο που γεννήθηκε η Federica, η οικογένεια ζούσε στη Μαδρίτη από όπου και έφυγε το 1912 για να εγκατασταθεί στη Βαρκελώνη. Η αναρχική φιλοσοφία των γονιών της αλλά και το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε, άσκησαν μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση του χαρακτήρα την αγωνίστριας. Oι γονείς της, δάσκαλοι και οι δύο, της εμφύσησαν από μικρή ηλικία την αγάπη για τη μελέτη, τη φιλοσοφία, τη γραφή και την ανάγνωση. Ως αναρχικοί, πίστευαν ότι αν του δοθεί η ευκαιρία, ένα άτομο θα αναζητήσει τη γνώση και τη σοφία και ότι η πραγματική διδασκαλία οφείλει να ενθαρρύνει και να διευρύνει τις φυσικές κλίσεις του ατόμου. Έτσι, η Montseny ανέπτυξε από νωρίς μεγάλο ενδιαφέρον τόσο για τη λογοτεχνία όσο και για τις κοινωνικές και πολιτικές θεωρίες και κυρίως για το επαναστατικό κίνημα και τον αναρχισμό. Με τον καιρό, οι αναρχικές ιδέες της Montseny άρχισαν να περιλαμβάνουν στοιχεία τόσο από τα ρεύματα του αναρχοκομμουνισμού και του αναρχοσυνδικαλισμού όσο και από τις αναρχο-ατομικιστικές ιδέες του Stirner. Κεντρική θέση στην πολιτική της θεώρηση κατείχε το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης, η οποία για την ίδια αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής χειραφέτησης του ανθρώπου.
Η Montseny εντάχθηκε στην CNT (Confederación Nacional del Trabajo) και πολύ σύντομα άρχισε να γίνεται γνωστή και αγαπητή ανάμεσα στο ισπανικό προλεταριάτο εξαιτίας της αδιάκοπης δράσης της, του δυναμισμού της, της δεινής ρητορικής της ικανότητας αλλά και την πλούσιας θεωρητικής της κατάρτισης. Έγραψε για πολλά αναρχικά περιοδικά και εφημερίδες της εποχής όπως η Solidaridad Obrera, η Tierra y Libertad, η Nueva Senda και άλλα. Το 1927, όταν δημιουργήθηκε η FAI , η Montseny άρχισε αμέσως να έχει οργανική σχέση με την οργάνωση και να ασκεί σημαντική επιρροή σε αυτή.
Κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης που ξέσπασε το καλοκαίρι του 1936, η Montseny έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Μετά την απόφαση της CNT να συμμετάσχει στην δημοκρατική κυβέρνηση τον Νοέμβρη του 1936, ανέλαβε το Υπουργείο Υγείας και έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός στην ιστορία της Ισπανίας. Η απόφαση αυτή της CNT να συμμετάσχει στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου (από την οποία αποχώρησε τον Μάη του ’37) αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα γεγονότα στην ιστορία του αναρχικού κινήματος και όπως είναι λογικό οι επικρίσεις στράφηκαν τόσο κατά της οργάνωσης όσο και κατά των αγωνιστών που ανέλαβαν τις υπουργικές θέσεις, μεταξύ των οποίων και η Federica Montseny. Η ίδια, απαντώντας στην σκληρή κριτική που δέχθηκε, υποστήριξε μέχρι τέλους την επιλογή της CNT. Σε μια συνέντευξη που παραχώρησε το 1972, έλεγε χαρακτηριστικά : «Η πολεμική που δεχόμασταν εκείνη την εποχή ήταν ότι είχαμε θυσιάσει τις αρχές και τις επιτυχίες των αναρχικών στο όνομα ενός ενωμένου αντιφασιστικού μετώπου, ότι είχαμε εκχωρήσει έδαφος και ότι είχαμε αποδεχθεί τη συμμετοχή στην κυβέρνηση και τον στρατό για να υποστηρίξουμε το αντιφασιστικό μέτωπο. Ότι θεωρήσαμε πιο σημαντική την ενότητα και τον αγώνα κατά του φασισμού από την υπεράσπιση των ιδεών μας [του αναρχισμού]. Αλλά η άποψή μας ήταν ότι αν ο φασισμός θριαμβεύσει, τότε δεν θα υπήρχαν ιδέες που θα μπορούσαν να σωθούν. Το κύριο ζήτημα εκείνη τη στιγμή ήταν να δώσουμε μάχη κατά του φασισμού έτσι ώστε να μην θριαμβεύσει, διότι αν κέρδιζε στην Ισπανία, τότε αυτό θα οδηγούσε στην νίκη του παγκόσμιου φασισμού. Τελικά ηττηθήκαμε (στην Ισπανία) και αμέσως μετά ήρθε ο πόλεμος και μαζί με αυτόν η κατοχή σχεδόν όλης της Ευρώπης από τον Γερμανικό και τον Ιταλικό φασισμό».
Μετά την ήττα της Ισπανικής Επανάστασης και την επικράτηση του Φράνκο, η Montseny διέφυγε στη Γαλλία και εγκαταστάθηκε αρχικά στο Παρίσι και έπειτα στην Τουλούζη. Από την πρώτη στιγμή τόσο αυτή όσο και ο σύντροφός της, Josep Esgleas Jaume (με τον οποία είχαν αποκτήσει τρία παιδιά), ενεπλάκησαν ενεργά με την ανασυγκρότηση του εξόριστου ισπανικού αναρχικού κινήματος και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δράση και τη λειτουργία της εξόριστης CNT-FAI. Η δράση τους αυτή συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση για τα επόμενα σαράντα χρόνια, μέχρι τον θάνατο του Φράνκο και την πτώση της δικτατορίας αλλά και έπειτα, μέχρι το θάνατό τους. Κατά τη διάρκεια της εξορίας, η Montseny έγραψε πολλά βιβλία, τόσο πολιτικά όσο και λογοτεχνικά και δεν σταμάτησε να αρθρογραφεί στον ριζοσπαστικό – αναρχικό τύπο.
Στις 2 Ιουλίου του 1977, μετά την πτώση της σαρανταετούς δικτατορίας, η CNT διοργάνωσε μια εκδήλωση στη Βαρκελώνη, στην οποία συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου. Μεταξύ των πιο γνωστών ομιλητών βρισκόταν και το όνομα της Federica Montseny, η οποία μίλησε μπροστά στο ισπανικό προλεταριάτο για πρώτη φορά μετά την ήττα της Ισπανικής Επανάστασης.
Η Federica Montseny άφησε την τελευταία της πνοή στις 14 Ιανουαρίου 1994, στην Τουλούζη της Γαλλίας. Ακούραστη αγωνίστρια και επαναστάτρια, αφιέρωσε όλη της τη ζωή στις γραμμές του αναρχικού κινήματος και αγωνίστηκε με όλες της τις δυνάμεις για την χειραφέτηση του ανθρώπου και την απελευθέρωσή του από τα δεσμά της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, του κράτους και του καπιταλισμού. Το επαναστατικό της ήθος, η προσφορά και η δέσμευσή της στον αναρχικό αγώνα αλλά και η πολύτιμη παρακαταθήκη που άφησε πίσω της, την καθιστούν μια από τις εμβληματικότερες προσωπικότητες του επαναστατικού κινήματος και μια πηγή έμπνευσης για όλους όσοι επιθυμούν να αγωνιστούν για μια κοινωνία ελευθερίας και ισότητας – για τα ιδανικά του αναρχισμού και του ελευθεριακού κομμουνισμού.
*Δείτε επίσης το ντοκιμαντέρ «Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος – Μέσα στην Επανάσταση», στο οποίο εμφανίζεται και διηγείται, μεταξύ άλλων και η Federica Montseny