Από αριστερά προς δεξιά : Robert Capa, Gerda Taro, David "Chim" Seymour
Η Μεξικάνικη Βαλίτσα: Τα “χαμένα” αρνητικά από την Ισπανική Επανάσταση
Κατά την διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης οι φωτογράφοι Robert Capa [1], Gerda Taro [2] και David “Chim” Seymour [3], βρισκόμενοι -από τη θέση τους- στο πλευρό όσων αγωνίζονταν για έναν νέο κόσμο, για την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας ισότητας και ελευθερίας και όσων πάλευαν ενάντια στο τέρας του φασισμού, αποθανάτισαν και κάλυψαν ένα μεγάλο μέρος των μαχών που δόθηκαν σε πολλά από τα πεδία της κοινωνικής ζωής και των απελευθερωτικών διαδικασιών που λάμβαναν χώρα εκείνη την περίοδο αλλά και τις κρίσιμες στιγμές στα πολεμικά μέτωπα ενάντια στα φασιστικά στρατεύματα.
Μέρος του φωτογραφικού τους υλικού αποτελεί η “Μεξικάνικη Βαλίτσα”, η οποία πέρα από την σημαντική ιστορική αξία που έχει, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον μέσα από το ίδιο της το ταξίδι, από την αποτύπωση, δηλαδή, γεγονότων που διαδραματίστηκαν στην Ισπανική Επανάσταση μέχρι και την δημοσίευσής τους. Συγκεκριμένα τα 4,500 ασπρόμαυρα αρνητικά 35mm, που περιέχονταν σε αυτήν, θεωρούνταν χαμένα από το 1939 μέχρι το 2007 όπου δόθηκαν στο διεθνές κέντρο φωτογραφίας, φέρνοντας στο φως ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Μέσα στο οποίο αποτυπώνονται σκηνές της καθημερινότητας της επαναστατημένης Ισπανίας, από παιδιά που παίζουν, αγρότες κατά την διάρκεια συγκομιδής, συνέδρια που έλαβαν χώρα, πορτραίτα αγωνιστών και αγωνιστριών, στιγμιότυπα μέσα από τα νοσοκομεία και τους εορτασμούς στις πόλεις μέχρι τις μάχες στα μέτωπα και τις συνθήκες εξορίας των πολιτικών προσφύγων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γαλλίας.
Αριστερά προς δεξιά : 1) "Συγκομιδή, Valseqillo, μέτωπο Κόρδοβα, Ισπανία" Gerda Taro, 2) " Federico Garcia Lorca, Μαδρίτη" Chim
Η ιστορία της συγκεκριμένης βαλίτσας δεν αφορά μια βαλίτσα αλλά πολλά κουτιά τα οποία ήταν γεμάτα αρνητικά από τον Robert Capa, τη Gerda Taro και τον David “Chim” Seymour. Αυτά τα κουτιά χάθηκαν όταν ο Robert Capa φεύγοντας από το Παρίσι βιαστικά, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1939, για να αποφύγει τη σύλληψη από τους ναζί, τα έδωσε στον φίλο του και φωτογράφο Imre “Csiki” Weiss για να τα προστατεύσει. Ο Weiss, μετά την ναζιστική εισβολή στο Παρίσι, προσπάθησε να στείλει τα αρνητικά με πλοίο στο Μεξικό χωρίς επιτυχία και τα παρέδωσε ύστερα σε έναν φίλο του. Το ταξίδι αυτού του υλικού για ένα μεγάλο μέρος του παραμένει άγνωστο, ως το σημείο που η βαλίτσα βρίσκεται στα χέρια του στρατηγού Francisco Aguilar González και πρέσβη του Μεξικό στην Γαλλία του Vichy, λίγο πριν επιστρέψει στη χώρα του στις αρχές της δεκαετίας του 1940.
Τα κουτιά με τα αρνητικά ανακαλύφθηκαν την δεκαετία του 1990 από τον Μεξικανό σκηνοθέτη Benjamin Tarver, η θεία του οποίου τα κληρονόμησε από τον Fransisco. A. González το 1971 λόγω της φιλικής τους σχέσης. Ύστερα από πολλά χρόνια και από αρκετές διαπραγματεύσεις, με την βοήθεια της σκηνοθέτιδας Trisha Ziff, το φωτογραφικό υλικό δόθηκε στο διεθνές κέντρο φωτογραφίας το 2007 στη Νέα Υόρκη, ιδρυτής του οποίου ήταν ο Cornell Capa (αδερφός του R. Capa) και το 2010 πραγματοποιήθηκε η πρώτη δημόσια έκθεσή του.
"Δημοκρατικοί στρατιώτες μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης, Μέτωπο Αραγονίας, Ισπανία" Robert Capa
"Διανομή φαγητού σε γαλλικό στρατόπεδο συγκέντρωσης εξόριστων πολιτικών προσφύγων, Bram, Γαλλία" Robert Capa
Η μεξικάνικη βαλίτσα περιείχε 126 ρολά φιλμ 35mm αλλά και αρκετά σημειωματάρια με τις αναλυτικές σημειώσεις που κρατούσαν οι φωτογράφοι. Αξίζει να σημειωθεί ακόμα πως είναι από τους πρώτους πολεμικούς φωτορεπόρτερ που μπόρεσαν να καλύψουν από τόσο κοντινή απόσταση και με ρεαλισμό το μέτωπο και τον πόλεμο, σχεδόν μέσα σε αυτόν. Όχι μόνο λόγω της δυνατότητας που τους δόθηκε από την εξέλιξη του φωτογραφικού εξοπλισμού σε σύγκριση με αυτόν που είχαν παλαιότεροι πολεμικοί φωτογράφοι* αλλά είτε από την αντίληψή τους** είτε από την ίδια τους την θέση***.
"Μητέρα ταΐζει το μωρό της κατά την διάρκεια ομιλίας, Εξτρεμαδούρα, Ισπανία, Μάης 1936" Chim
"Βαρκελώνη, Ισπανία" Chim
Η σημασία αυτού του έργου αντανακλάται και αναδεικνύεται μέσα από την συμβολή του στην απεικόνιση της πολυπλοκότητας και της σημαντικότητας των διαδικασιών που έλαβαν χώρα εκείνη την περίοδο. Η αποτύπωση, δηλαδή, ιστορικών στιγμών του αγώνα για την απελευθέρωση του ανθρώπου και του μωσαϊκού που δημιουργήθηκε από τις καθημερινές μάχες που δόθηκαν, τόσο ενάντια στο φασισμό όσο και για την διαμόρφωση του εδάφους για μια χειραφετημένη κοινωνία, για την Κοινωνική Επανάσταση.
"Δημοκρατικοί στρατιώτες, μέτωπο Σεγόβιας, Ισπανία" Gerda Taro
* Mathew Brady, ένας από τους πρώτους φωτογράφους της Αμερικής που κάλυψε τον Αμερικάνικο εμφύλιο πόλεμο. Κατά βάση το πεδίο που διεξαγόταν η μάχη σε μακρινή απόσταση ή τα αποτελέσματα αυτής -λόγω του δυσκίνητου φωτογραφικού εξοπλισμού-, πορτραίτα και εικόνες από τη καθημερινότητα στα στρατόπεδα.
** “Αν οι φωτογραφίες σου δεν είναι αρκετά καλές, τότε δεν είχες πλησιάσει το θέμα αρκετά κοντά”, Robert Capa
*** Τον Ιούλιο του 1937, η Gerda Taro κάλυπτε την περιοχή Brunete, δυτικά της Μαδρίτης, για την γαλλική εφημερίδα “Ce Soir”. Όταν η φασιστική προπαγάνδα ισχυρίστηκε ότι η περιοχή ήταν υπό τον έλεγχο του Φράνκο, η κάμερα της Taro ήταν η μόνη μαρτυρία πως οι αντιφασιστικές δυνάμεις είχαν στην πραγματικότητα αναγκάσει τα αντίπαλα στρατεύματα να αποχωρήσουν.
[1] Πολεμικός φωτογράφος και φωτορεπόρτερ, ο οποίος κάλυψε πέρα την Ισπανική Επανάσταση, τον Β΄ Σινοϊαπωνικό πόλεμο, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε όλη την Ευρώπη, τον Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο του 1948 και τον Πρώτο Πόλεμο της Ινδοκίνας. Κατά την διάρκεια του τελευταίου, έχασε την ζωή του μετά από έκρηξη νάρκης (1954).
[2] Φωτογράφος και η πρώτη γυναίκα πολεμική φωτορεπόρτερ που σκοτώθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώπου κατά την διάρκεια φωτορεπορτάζ (μάχη στην πόλη Brunete, στα περίχωρα της Μαδρίτης, 1937). Συμμετείχε ενεργά στον αντιφασιστικό αγώνα. Το 1933 στη Λειψία συνελήφθη και τέθηκε υπό κράτηση για αντιναζιστική προπαγάνδα.
[3] Φωτογράφος και φωτορεπόρτερ, ο οποίος σκοτώθηκε μαζί με τον Γάλλο φωτογράφο και φίλο του Jean Roy από πυροβόλο όπλο κατά τη διάρκεια της κάλυψης μιας ανταλλαγής κρατουμένων μετά την κρίση του Σουέζ (1956)